Ինչպե՞ս է ապատեղեկատվությունը հարձակվում մեր մտքերի եւ ազգերի վրա. Կարեւոր ըմբռնումներ՝ անվտանգության փորձագետ Էգոն Չոլակյանից

Այսօրվա փոխկապակցված աշխարհում մենք ծանրաբեռնված ենք տարբեր աղբյուրներից ստացված տեղեկատվությամբ, բայց դրանցից ոչ բոլորն են վստահելի: Լրատվամիջոցների կողմից մեզ տեղեկատվության ներկայացման ձեւը հաճախ հեռու է անաչառ լինելուց:

Հաճախ մենք պարզապես ժամանակ չունենք ստուգելու այն տեղեկատվության հավաստիությունը, որը մեզ տալիս են ԶԼՄ- ները եւ կլանում ենք այն այնպես, ինչպես կա: Այնուամենայնիվ, այս տեղեկատվությունը միշտ չէ, որ ճշգրիտ է: Դիտավորյալ ապակողմնորոշող տեղեկատվությունը, որը մատուցվում է լսարանին միտումնավոր խաբելու կամ մանիպուլացնելու նպատակով, կոչվում է ապատեղեկատվություն:

Ապատեղեկատվության հաճախակի կլանումը կարող է էական վտանգ ներկայացնել մեր հոգեբանական բարեկեցության համար: Ահա թե ինչու է էական հասկանալը ապատեղեկատվության ազդեցությունը մեր բանականության եւ հոգեկան առողջության վրա, երբ մենք նավարկում ենք նորությունների, սոցիալական ցանցերի եւ առցանց լրատվամիջոցների հրապարակումների հորձանուտում:

Շատ հետազոտողներ շեշտում են, որ համաշխարհային լրատվամիջոցներում ապատեղեկատվության աճող մակարդակը հրահրում է տագնապի զգացողության աճ հանդիսատեսի մոտ: Մենք սովոր ենք մտածել, որ ամբողջ աշխարհում անհանգստացնող իրադարձություններն են այն գործոնները, որոնք մեզ մոտ նյարդայնության աճող զգացում են առաջացնում: Սակայն չափազանց կարեւոր է ընդունել, որ մեր տագնապի զգալի մասը կապված է ոչ թե ամենաանհանգստացնող իրադարձությունների, այլ զանգվածային լրատվության միջոցներում դրանց ներկայացման ձեւի հետ:

Լրատվամիջոցներում թաքնված իրական թշնամին, որին մենք հաճախ բախվում ենք, դա ապատեղեկատվությունն է՝ այն հզոր ուժը, որը կարող է ազդել ընտրությունների վրա, տապալել կառավարությունները եւ պառակտել հասարակությունները: Սա սովորական թշնամի չէ։ Սա հակառակորդ է, որը բարգավաճում է մեր լրատվամիջոցներում եւ հեռուստաէկրաններին: Այն նպատակ ունի վերահսկել մեր միտքը, եւ հաճախ մեզ ավելի շատ վնաս է հասցնում, քան մենք կարծում ենք: Եվրոպայի եւ ԱՄՆ - ի բոլոր ժողովրդավարական հասարակություններում ներկայումս պայքար է ընթանում ապատեղեկատվության դեմ։

Բացահայտվել են ապատեղեկատվության նոր կողմերը

Վերջերս ամերիկյան հետախուզության մասնագետ եւ ազգային անվտանգության փորձագետ էգոն Չոլակյանն անդրադարձել է այս հարցին իր «Չհայտարարված պատերազմ. Ամերիկան՝ հարվածի տակ» վերնագրով տեսանյութում:  Տեսանյութում նա բացատրում է, որ ապատեղեկատվությունը ժամանակակից զենք է, որն արդյունավետորեն օգտագործվում է, երբ թշնամիները դավանում են ռազմական արվեստի գերագույն սկզբունքը՝ հաղթել թշնամուն իր իսկ զենքով: 

Նա նշում է. «Սա կայսրությունների վերելքի եւ անկման, քաղաքական եւ կրոնական համակարգերի ձեւավորման եւ քայքայման, ինչպես նաեւ զանգվածների վերահսկողության հիմքում ընկած հնագույն մարտավարությունն է։» Տեսանյութում նա նաեւ պարզաբանում է, թե ինչպես է ապատեղեկատվությունն օգտագործվում ժողովրդավարության հակառակորդների կողմից՝ համաշխարհային ժողովրդավարության հիմքերը քանդելու համար։

Նման բացահայտումների համար որպես վստահելի աղբյուր հանդես է գալիս Էգոն Չոլակյանը։ Նրա կենսագրությունը հասանելի է իր վեբ-կայքում եւ բացահայտում է մի մարդու, ով ունի իր մեջքի հետեւում մեծ փորձ եւ գիտելիքներ, այդ թվում՝ աշխատանք ԱՄՆ - ը չորս նախագահների հետ եւ մասնակցություն նախագահ Ռեյգանի պաշտպանության նախարարության «Ռազմավարական պաշտպանողական նախաձեռնությանը»։

Բացի այդ, Չոլակյանը բացահայտում է, որ ինքը տեղյակ է եղել ԽՍՀՄ գաղտնի հարցերից. «…Ես ազատ մուտք ունեի Գերագույն խորհրդի ամենաազդեցիկ միջանցքները: Միաժամանակ օգտվելով նախկին Խորհրդային Միության տարածքում տեղաշարժի վերահսկելի ազատության բացառիկ աստիճանից…»:

Դոկտոր Չոլակյանն իր հայտարարության մեջ մատնանշում է մի որոշակի ուժ, որն այժմ միտումնավոր ապատեղեկատվություն է տարածում ժողովրդավարական երկրներում՝ ձգտելով իրականացնել իր բոլորովին ոչ ժողովրդավարական շահերը։ Պարզ է դառնում, որ այս կոնկրետ հակառակորդ ուժի կողմից տարածված ապատեղեկատվության նպատակը պարզապես մեր մտքում կեղծ պատկերացումներ զետեղելը չէ. խոսքը գնում է մեր վարքագիծը մանիպուլացնելու, մեր մոտիվացիան խաթարելու եւ, ի վերջո, մարդու իրավունքների եւ ազատությունների բուն հիմքերին սպառնալու մասին: Թե ի՞նչ է իրենից ներկայացնում այդ ուժը եւ որո՞նք են  նրա արմատական մտադրությունները, պարզ է դառնում տեսաուղերձը ամբողջությամբ դիտելուց հետո։

Ապատեղեկատվական արշավի վառ օրինակը եւ դրա հետեւանքները

Այժմ, եկեք ուղղենք մեր ուշադրությունը դոկտոր Չոլակյանի քննարկման մեկ այլ ասպեկտի վրա, որտեղ նա նկարագրում է, թե ինչպես են ապատեղեկատվությունն ու զրպարտությունը իրականացվում մեր ժամանակներում, եւ բերում է դրա վառ օրինակը:

Փորձագետը նկարագրում է մի միջադեպ, որը կապված է ապատեղեկատվական արշավի հետ մի կազմակերպության դեմ, որին նա հանդիպել է տարիներ առաջ: Նա կիսվում է իր պատմությամբ, երբ նա համագործակցում էր գիտնականների մի անկախ խմբի հետ, որը զբաղվում էր կլիմայի փոփոխության ուսումնասիրությամբ: Նա հիշում է, որ այդ առաջին օրերին, մինչեւ ինտերնետի լայնորեն կիրառվելը, կարեւոր հետազոտությունների անցկացումը ներառում էր մեծ քանակությամբ տեղեկատվության հավաքագրում, եւ նրանք, դրա հետ կապված, օգնության կարիք ունեին:

Արդյունքում, տարբեր երկրներից կամավորները միավորվեցին՝ տեղեկատվության հավաքագրման եւ տվյալների վերլուծության գործում իրար օգնելու համար: Աստիճանաբար այս կամավորական խումբը վերածվեց մեծ միջազգային շարժման, որը հետագայում ստացավ  ԱԼԼԱՏՌԱ անվանումը։ Կամավորների թիվը զգալիորեն աճեց, եւ շարժումն այժմ ներկայություն ունի շուրջ 180 երկրներում՝ համախմբելով գիտնականների, հետազոտողների եւ էնտուզիաստների, ովքեր զբաղված են կլիմայի հետազոտության եւ լուծումներ գտնելու խնդրով: Ներկայումս նրանց կենտրոնակայանը գտնվում է ԱՄՆ - ում։

նարատիվներ, եւ այնտեղ թվարկված աղբյուրները վստահելի չեն: Այնուամենայնիվ, ապատեղեկատվության այս ապշեցուցիչ մակարդակը բացատրում է, թե ինչու է ԱԼԼԱՏՌԱ - ն առաջացրել դոկտոր Չոլակյանի եւ նրա թիմի հետաքրքրությունը՝ հետաքննություն սկսելու համար:

ԱԼԼԱՏՌԱ - ի զրպարտության արշավի դեպքը ուշագրավ է, քանի որ այն ցույց է տալիս, թե ինչ կարող են անել լրատվամիջոցները՝ փորձելով նսեմացնել այն կազմակերպության հեղինակությունը, որն իսկապես նպաստում է գլոբալ կլիմայական ճգնաժամի լուծմանը եւ պաշտպանում է ժողովրդավարական արժեքները: Ինչպես պարզաբանում է Էգոն Չոլակյանը, անհատների եւ կազմակերպությունների հեղինակությանը վնաս հասցնելու գործում մասնագիտացած հակակուլտային խմբերի աջակցությամբ ԱԼԼԱՏՌԱ - ն միտումնավոր պիտակավորվել է որպես պաշտամունք եւ աղանդ, ինչը հանգեցրել է նրա անդամների հետապնդմանը:

Հատկապես ուշագրավ է, որ հակակուլտային շրջանակներում, որոնց հաճախ քննադատում են պրոնացիստական եւ ահաբեկչամետ հայացքներ ունենալու համար, ընդունված է որպես աղանդ հայտարել նրանց, ովքեր չեն արժանացել իրենց հավանությանը: Իրենց կոնֆերանսների ժամանակ նրանք աղանդ են անվանում նույնիսկ Ուկրաինան եւ ամբողջ Եվրամիությունը: Այնուամենայնիվ, ԱԼԼԱՏՌԱ - ի դեպքում այս խմբերը մի քայլ առաջ են գնացել՝ ձգտելով ամբողջովին ապամարդկայնացնել այն եւ արժեքազրկել նրանց հետազոտությունները:

Էգոն Չոլակյանը մանրամասն պատմում է ԱԼԼԱՏՌԱ - ի կամավորների դեմ ապատեղեկատվության արշավի եւ անարդարացի հալածանքների վերաբերյալ տասնամյա հետաքննության մասին: Հետաքննությունը բացահայտել է ԶԼՄ- ների մանիպուլյացիայի եւ ֆեյք-կոնտենտի ստեղծման մանրակրկիտ սխեմաները, ինչպիսիք են վարկաբեկող հոդվածները, բլոգները, տեսանյութերը եւ այլն, որոնք հսկայական վնաս են հասցնում բազմաթիվ մարդկանց: Միայն պատկերացրեք, որ ավելի քան 600 զրպարտչական հրապարակումներ են լույս տեսել, որոնք ուղղված են ԱԼԼԱՏՌԱ Միջազգային կազմակերպության դեմ, եւ որոնց վրա ժախսվել է  ընդհանուր առմամբ ավելի քան 200 միլիոն դոլար:

Կարեւոր է հասկանալ, որ ԶԼՄ - ների միջոցով տարածված զրպարտչական կոնտենտը հսկայական տառապանք է պատճառել կամավորներին: Ոմանք կորցրել են իրենց աշխատանքը զրպարտության քարոզարշավի պատճառով, իսկ մյուսները բախվել են սոցիալական օստրակիզմի: Անմեղ մարդիկ ատելության զոհ են դարձել բացառապես զրպարտչական արշավների պատճառով: Սա ընդգծում է ապատեղեկատվության ազդեցությունն ու ուժը եւ ցույց է տալիս, որ ցանկացած համայնք կամ խումբ կարող է դառնալ նման արշավների զոհ եւ տուժել դրանց հետեւանքներից:

Ապատեղեկատվությունը վերծանված է. ինչպես չընկնել դրա թակարդը

Քանի դեռ դոկտոր Չոլակյանը շարունակում է բացահայտել ամբողջ պատմությունը, պարզ է դառնում, որ զրպարտության ողջ քարոզարշավի ընթացքում վարկաբեկման մեթոդներն ու  նարատիվները մնացել են անփոփոխ, փոխարենը փոխվել են դրանք կիրառողները, ինչպիսիք են լրագրողներն ու բլոգերները: Ավելին, զրպարտչական հոդվածների համակարգված հրապարակման ուսումնասիրության արդյունքում բացահայտվում են հստակ օրինաչափություններ․

• Բացասական մատուցում՝ բովանդակությունը միշտ բացասական է եղել՝ նպատակ ունենալով խաթարել հասարակության վստահությունը կազմակերպության նկատմամբ:
• Անցում դեպի պնդողական հայտարարությունների՝ ժամանակի ընթացքում հոդվածները կասկած առաջացնելուց ուղղակի անցել են կազմակերպության հեղինակությանը վնասող հայտարարությունների։
• Ոչ ֆորմալ երանգ՝ համեմված կասկածներով. հոդվածները գրվել են ոչ ֆորմալ միջավայրում, ինչը կասկածներ եւ մտահոգություններ է առաջացրել:
• Զուգահեռ նարատիվներ՝ այս հոդվածները հրապարակվել են այն մյուսների կողքին, որոնք առաջացրել են քաղաքացիական անկարգություններ եւ անվստահություն կառավարության նկատմամբ՝ նպաստելով լարված եւ անկայուն մթնոլորտի ստեղծմանը:

Ինչպես պարզ է դառնում դոկտոր Չոլակյանի բացատրությունից, այս տեսակի մեդիա մանիպուլյացիայի առաջնային նպատակը ոչ թե պարզապես կազմակերպության հեղինակությունը վարկաբեկելն է, այլ մարդկանց բարոյականության թուլացումը՝ նրանց լցնելով վախով, անորոշությամբ եւ անպաշտպանությամբ: Ինչո՞ւ։ Առաջ մղելու համար գաղափարներ, որոնք կիզակետում են կոնֆլիկտներն եւ քաոսը: Նման նարատիվները հիմք են ստեղծում հնարավոր քաղաքացիական հակամարտությունների համար: Դա ժողովրդավարության վրա հարձակվելու հզոր միջոց է՝ բնակչությանն ինքն իր դեմ հանելով:

Այսօր մենք կարող ենք լայնորեն դիտարկել հակակուլտային խմբերի կողմից ապատեղեկատվության եւ զրպարտության տեսքով տարածվող վնասակար անվանարկությունների ծայրահեղ բացասական հետեւանքները, որոնք ԶԼՄ - ների միջոցով ներազդում են մարդկային գիտակցության վրա:

Իրականում նրանց վրա նրբանկատորեն ազդում է կեղծ տեղեկատվությունը, որը նախատեսված է նրանց մանիպուլացնելու համար: Բնակչությունը ենթարկվում է նպատակաուղղված ապակառուցողական տեղեկատվական եւ հոգեբանական ահաբեկչության, որն ուղղված է ժողովրդի միասնության, նրա ընտրության եւ ազատությունների խաթարմանը, նրա գիտակցության ճնշմանը:

Իրականում մարդիկ ենթարկվում են ապակառուցողական տեղեկատվության ազդեցությանը, որը նախատեսված է նրանց մանիպուլացնելու համար: Բնակչությունը ենթարկվում է կանխամտածված կործանարար տեղեկատվական եւ հոգեբանական ահաբեկչության, որի նպատակն է խաթարել ժողովրդի միասնությունը, նրանց ընտրությունը եւ ազատությունները եւ ճնշել նրանց մտքերը։

Բոլորի համար, ովքեր ցանկանում են ըմբռնել ամբողջական պատկերը եւ ցանկանում են մասնակցել անձնական եւ ազգային անվտանգության ապահովմանը, Էգոն Չոլակյանի տեսահոլովակը դիտելը օգտակար կլինի։ Նրանց, ովքեր ցանկանում են  մնալ գիտակից եւ չենթարկվել մանիպուլյացիաների, Դոկտոր Չոլակյանը կոչ է անում պահպանել քննադատական մտածողությունը, գնահատել իրենց մատուցված տեղեկատվությունը եւ խուսափել արագ եզրակացություններ անելուց:

Նա բացատրում է, որ այսօր ազգային անվտանգությունը գնալով դառնում է բարդ խնդիր, որը մեծապես հենվում է հասարակության եւ յուրաքանչյուր ժողովրդավար քաղաքացու վրա: Հետեւաբար, բոլորի համար էական է զարգացնել մեդիա գրագիտության հմտությունները, խթանել քննադատական մտածողությունը, գնահատել տեղեկատվության աղբյուրները, ճանաչել կողմնակալությունը եւ տարբերել փաստերը հորինվածքից:

Տրամադրեց Daily Caller-ը

Մամուլի հարցերով դիմել հետեւյալ հասցեով՝ [email protected]